Jan Marcin Szancer, wybitny polski artysta-ilustrator żydowskiego pochodzenia będzie bohaterem nowej wystawy w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie, dostępnej dla zwiedzających od 1 lipca 2020.
W świecie polskiej ilustracji dla dzieci, Jan Marcin Szancer stał się człowiekiem-instytucją, znają go wszyscy, którzy wychowali się na utworach Juliana Tuwima i Jana Brzechwy, śledzili przygody Pana Kleksa, dorastali wśród postaci z baśni Andersena. Od lat 20. XX w., Szancer przez ponad połowę stulecia powoływał do życia postacie i miejsca – dziwaczne, a równocześnie – dzięki jego wyjątkowym zdolnościom – narysowane precyzyjną linią, niezwykle dokładnie i starannie.
Obrazy Mistrza przemawiały do wyobraźni kolejnych pokoleń Polaków, nie tylko pozwalając im przenieść się w nieznane światy, ale także kształtując ich poczucie estetyki i wizualną wyobraźnię od najmłodszych lat– mówi Jakub Nowakowski, dyrektor Żydowskiego Muzeum Galicja. Dlatego potrzeba uhonorowania wielkiego ilustratora jest jak najbardziej zrozumiała, i cieszę się, że ten zaszczyt przypadł naszej instytucji. Jednym z celów muzeum jest prezentowanie historii polskich Żydów z nowej perspektywy.
O Janie Marcinie Szancerze
Choć Jan Marcin Szancer znany jest przede wszystkim ze swoich barwnych ilustracji, utrzymanych w baśniowej atmosferze, jego biografia wcale nie jest baśniowa.
Jan Marcin Szancer urodził się w 1902 roku, w polsko-żydowskiej rodzinie, jako najmłodsze dziecko. Ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych. Po studiach pracował jako redaktor i ilustrator Świerszczyka– czasopisma dla dzieci. Sławę przyniosły mu ilustracje do ponad 200 książek, między innymi do Trylogii Henryka Sienkiewicza, Pana Tadeusza Adama Mickiewicza i serii o Panu Kleksie autorstwa Jana Brzechwy.
W czasie II wojny światowej Szancer przebywał w Warszawie. Szkicował plakaty propagandowe dla Armii Krajowej. W czasie powstania warszawskiego trafił do obozu przejściowego, a stamtąd do Makowa Podhalańskiego: To była ciężka noc. […] O świcie wyprowadzono nas. […] Potem wagony towarowe, plombowanie i stukot kół. Jedziemy ku naszemu przeznaczeniu. […] Tymczasem, wbrew przewidywaniom, że pociąg podjeżdża już do rampy w Oświęcimiu, zaczęto nasze wagony przetaczać i wreszcie ruszyliśmy wolno w innym, nieznanym nam kierunku. Była już noc, kiedy zatrzymaliśmy się na stacji, otwarto drzwi i wyszliśmy na peron, owiał nas mroźny, górski wiatr. Byliśmy w Makowie Podhalańskim.
Pomimo wojny, Szancer nie przestał rysować. Najbardziej kolorowe ilustracje powstały w najczarniejszym okresie jego życia.
Pisał także baśnie, tworzył scenografie teatralne i filmowe. Po wojnie został pierwszym dyrektorem artystycznym Telewizji Polskiej.
O wystawie
Wykorzystując kolorowe postacie stworzone przez Szancera oraz baśniową aranżację, Muzeum przeniesie biografię artysty w bajkową, poniekąd oniryczną narrację. Wystawa ma uczyć i zachęcać dzieci do korzystania z tego, co jest dla nich naturalne – wyobraźni. Zwiedzający będą mogli poczuć się jak bohaterowie baśni, osadzonej w ważnych wydarzeniach z życia artysty. Chcemy zaprosić naszych gości do świata Szancera: najpierw małego Jasia, który dopiero uczy się rysować, potem nieco starszego Janka, stawiającego pierwsze kroki w zawodzie ilustratora i w końcu szanowanego pana Jana, który nawet w dojrzałym wieku nie zatracił dziecięcej wyobraźni– wyjaśnia kuratorka wystawy Paulina Banasik. Wystawa będzie w całości «dotykalna», będzie można nie tylko ją oglądać, ale także w niej uczestniczyć– dodaje. Oprócz kilkudziesięciu spośród tysięcy ważnych i pięknych obrazów Jana Marcina Szancera, na wystawie znajdą się także instalacje specjalnie zaprojektowane na jej potrzeby, a nawiązujące do twórczości autora.
W podstawowej warstwie wystawa skierowana jest do dzieci, ale posiadać będzie również drugą linię narracyjną, przeznaczoną dla widzów dorosłych. Obejmie ona opowieść o losach Szancera oraz skomplikowane i dramatyczne doświadczenia polskich Żydów w II połowie XX wieku. W czasach, gdy narasta nacjonalizm i antysemityzm, ta pozytywna opowieść wydaje się jeszcze bardziej istotna. Dzięki biografii i pracom Szancera, wystawa stanie się doskonałym narzędziem do podkreślenia wkładu polskich Żydów w kształtowanie tożsamości współczesnych Polaków– mówi Jakub Nowakowski.
Wystawa powstaje we współpracy z szeregiem polskich i zagranicznych partnerów. Znajdą się na niej oryginalne prace Szancera, a także książki, pocztówki oraz czasopisma dla dzieci i młodzieży z jego ilustracjami.
Otwarcie wystawy w Żydowskim Muzeum Galicja odbędzie się w lipcu 2020 roku. Wystawa prezentowana będzie do końca lipca 2021 roku. Towarzyszyć jej będzie bogaty i różnorodny program wydarzeń dla najmłodszych oraz dla ich rodziców i dziadków, składający się m.in. z warsztatów prowadzonych przez wybitnych ilustratorów, koncertu z wizualizacjami inspirowanymi twórczością Szancera, projekcji filmów o Panu Kleksie czy spacerów po Krakowie z wyobraźni. Wystawie towarzyszyć będzie także ekspozycja prac plastycznych stworzonych przez dzieci pt. Co ty sobie wyobrażasz?.
Biografia Szancera i jego prace będą również stanowić punkt wyjścia do szerszej refleksji i dyskusji nad rolą polskich Żydów w rozwoju polskiej kultury i sztuki w XX wieku.
Historia Jana Marcina Szancera pokazuje, że bogata wyobraźnia pomaga przetrwać najtrudniejsze chwile. Warto nauczyć dzieci korzystania z tego daru od najmłodszych lat. Zapraszamy do Galicji w lipcu. Będzie kolorowo i inspirująco– zapewnia dyrektor Muzeum.
Wystawa jest częścią projektu W świecie wyobraźni Jana Marcina Szancera.
wystawa czasowa
Żydowskie Muzeum Galicja
ul. Dajwór 18, Kraków